Tonyukuk (716), Kül Tigin (732) ve Bilge Kagan (735) anıt yazılarından oluşan Orhun Abideleri ilk Türk tarihinin yazılı kaynaklarından olduğu gibi, Türk adının da geçtiği ilk Türk metin olarak Türk tarih ve kültüründe önemli bir yere sahiptir. Kitabeler Göktürk devletinin kuruluşu, devlet stratejisi hatta ideolojisini ortaya koyar.
Dün akşam Abay Okulu Spor Salonunda müthiş bir müzikal tiyatro izledik. Öncelikle mekan ve dekor çok orjinal ve etkileyici idi. Spor salonuna bir keçe yurt kurulmuştu. Sahne içiydi. Seyirciler çeperlerde yerleşmişti. İşin kötüsü bu dekorda fazla seyirci alınamıyordu. Dolayısıyla çok kişinin izleme şansı yoktu. Ama merak etmeyin sizler için baştan sona videoya aldım.
Tiyatro oyunu “Şanıraq” diye isimlendiriliyor. Şanıraq baba ocağı, aile anlamına geliyor Kazakçada. Burada aile anlamında olsa gerek. Çünkü, bir ailede olabilecek olaylar canlandırılıyor. Daha açık bir ifadeyle bir ailede beşikten, yani doğumdan ölüme kadar gelenekler müzik ve tiyatro ile resmediliyor. Devamı…
(Түркия республикасында туып-өскен тарихшы, шоқайтанушы ғалым, Ыстамболдағы Мимар Синан көркем өнер университетінің профессоры Әбдуақап Қарамен сұқбат)
Сөздік қорымды сөздікпен толтырдым
«Адам айдаса бармайсың, дәм айдаса қалмайсың» дегендей, дәм тартып, Ыстамбұл қаласына келіп қалғанымызда, өзіңізбен кездесіп, кеңесудің сәті түсті. Шетелде туып өскен қазақ ғалымдардың өмір-баяны елдегі ағайынға қызық болары сөзсіз. Сондықтан, әуелгі сөзді өзіңіздің өмір-тарихыңыздан бастасақ.
Біз енді осы Ыстамбұлдың тумасымыз. 1961 жылы осы Зейтінбұрын ауданында өмірге келдім. Әрине, шетелде қазақ болып өмір сүру оңай емес. Халқымыздың бір жақсы қасиеті – салт-дәстүрінің мықтылығы. Алтайдан ел ауа көшіп, осы Анадолыға жеткен ширек ғасырлық көште де көшбасшы аталарымыз бен қайсар аналарымыз ру-тайпалық түзімді, салт-жораны мықты сақтады. Атадан балаға жалғасқан сол тамаша салт бізге дейін жалғасты. Біз ру басылар мен ақсақалдардың сөзін екі етпейтін үлкендердің өнегесін алып ер жеттік. Соған өзімді бақытты санаймын. Ал, кейінгі ұрпақ оларды көрген жоқ. Өзім жастайымнан кітап оқуға бейім болып өстім. Ақша мен сауданың соңынан кетпедім. Әкемнің тері киімдер тігетін шеберханасы және сататын дүкені болды. Оларға қызықпай оқу мен білімнің соңына түстім. Devamı…
Özellikle Türk lehçelerinden çeviri, çoğunluğun zannettiği gibi hiç de kolay bir iş değildir. Şahsen ben zaman zaman Kazakçadan Türkçeye çevri yaptığım zamanlar çok zorlanıyorum. Çünkü, Kazakça insan huy ve davranışları, tabiat tasvirleri açısından çok zengin bir dildir. Bazen Kazakçasını anlıyorum, ama Türkçesini oturtmakta çok zorlanıyorum.
1991 жылдың 18-20 қарашасында Ыстамбұлда Мармара Университеті Түркітану нститутының басшылығымен өткен Заманауи түркі әліпбилері атты халықаралық симпозиумға ішінде Қазақстан да бар, түркі әлемінің әр түрлі елдерінен 28 тіл ғалымы қатысты. Ғалымдар түркі тілдері үшін қазіргі күнде ең ынғайлы алфавиттің латын әліпбиі екенін бір ауыздан қабылдады. Сондай-ақ әр елдің бір келкі латын әліпбиіне өтуінің бауырлас елдер арасындағы түсіністік пен байланыстарды қолайластыратынына байланысты бүкіл түркі тілдеріне жарамды 34 таңбалық бірыңғай ортақ латын алфавитін белгіледі. Бұл шешім, Кеңес Одағының 1991 жылы желтоқсан айында ыдырау қарсаңында қабылданды. [1]
Dünya tarihinde önemli bir yeri olan Cengiz Han’ın soyu konusu ve kurduğu devletlerin Türk mü? Moğol mu? sayılması gerektiği tartışmalıdır. Bazı tarihçiler Altın Orda’yı Türk devleti derken, bazıları Moğol İmparatorluğu ve bazıları da Türk-Moğol İmparatorluğu olarak adlandırmaktadır.
Bu tartışmalara 1240’ta yazıldığı tahmin edilen “Moğolların Gizli Tarihi” isimli kitap açıklık kazandırabilir. Ancak, bugün elden ele dolaşan ve onun üzerinden çeşitli dillere tercümesi yapılan Moğolca “Moğolların Gizli Tarihi” kitabın aslında orjinali değildir. 1240 yazıldığı tahmin edilen eserin 1382’de Çince’ye çevrilen nüshasından Moğolca’ya çevrilmiş halidir. Ünlü Kazak bilim adamı ve ömrünü 40 yılını Kazakça ve Moğolca’nın benzerliklerini araştırmaya adamış ve konuda sözlükler hazırlamış Bazılkhan Bukatoğlu (1932-2012) orjinal nüshanın Türkçe olmasından şüphelenmektedir. Devamı…
1955 жылы Түркияның Салихли қаласында туған әнші, ақын, композитор, жеке кәсіпкер Бешір Ахмет Көсе қазақ әнінен білім алған адам емес. Өйткені Түркияда домбыра немесе басқа қазақ музыка аспаптарын үйрететін мектептер жоқ болатын. Оның қазақ музыкасына көңіл бөлуіне Измир қаласында 1977 жылы өткен халықаралық жәрмеңкеге Қазақстаннан «Дос-Мұқасан» ән тобы келуі түрткі болған. Олардың «Той жыры» әні Ахмет Көсені қатты толқытып, әсерлендірді. Содан кейін домбыра шертуді үйрене бастайды. Стамбұлдың Зәйтінбұрын ауданында тұратын әнші мен Бағиланың отбасында 2 қызы мен немерлері бар.
– Бешір мырза, сіз бүгіндері Қазақстанда да танымал болған сияқтысыз, әрі Түркия қазақтарының мақтанышы болып жүрсіз. Осы өнерге, домбыраға қалай келдіңіз? Түркияда қазақ музыкасынан мектеп, консерватория жоқ қой.
– Музыкадан білім алған адам емеспін. Не үйренсем де өз бетіммен үйрендім. Домбыраға, қазақ әндеріне көңіл бөлуіме Измир қаласында, 1977 жылы өткен халықаралықжәрмеңкеге Қазақстаннан «Дос-Мұқасан» ән тобының келуі түрткі болды. Олардың «Той жыры» әні ерекше толқытып, әсерлендірді. Сонда 22 жаста болатынмын, жаңа ғана үйленген уақытым, бал айына да «Дос-Мұқасан» тобын тыңдау үшін барғанбыз. Devamı…
Yarın Türkiye’de Ramazan Bayramı. Peki diğer Türk illerinden bayram ne zaman? Bu da ne biçim soru diyebilirsiniz ve herhalde onlar da yarın kutluyorlar diye düşünüyor olabilirsiniz? Maalesef öyle değil.
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan yarın değil, öbür gün, yani 5 Haziran günü ramazan bayramını kutluyorlar. Rusya Federasyonuna bağlı Tataristan ve Başkurdistan gibi özerk Müslüman Türk Cumhuriyetleri, Türkiye gibi 4 Haziranda bayram yapacaklar.
Ayrıca Türkiye’de ramazan bayramı üç gün kutlanırken, diğer Türk cumhuriyetlerinin kiminde bir gün, kiminde ise sadece iki gün kutlanıyor.
Değerli hocam Prof. Dr. Gülçin Çandarlıoğlu hocası ve Türkiye’de genel Türk tarihçiliğinin kurucusu Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi Togan ile 1966’da İstanbul Üniversitesi’ndeki odasında çay içerken bir hatıra resmi çekilmiş. Yeri gelmişken bir hususu belirtmek gerekiyor. Togan hocanın önünde iki çay bardağı görülüyor. Bir çok kimse çayın birinin Gülçin hocamıza ait olduğunu zannediyor. Ama aslında öyle değil. Togan hoca çayı çok sevdiği için her zaman iki çay söyleyip peş peşe içermiş.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü mezunlarından İpek Dağlıoğlu Kubbealtı Akademisi’nde Osmanlıca dersleri vermektedir. Bu dersler için hazırlamış olduğu “Osmanlıca Türkçesi Seçme Metinleri” kitabı Kubbealtı Neşriyat’tan 2017’de yayınlanmıştır. Tarih, sanat tarihi, edebiyat, ilâhiyat ve benzeri eğitimleri alanların ve hatta mimarların ve hekimlerin ve daha ismini zikredemediğimiz nice ilim ve sanat erbabının Osmanlı Türkçesini pek iyi bir şekilde okuyup, yazıp yorumlayabilmeleri gerekli olduğunu söyleyen Prof. Dr. Hayati Develi esere yazdığı takdiminde şunları söylemektedir:
“Belki bu safha tamamlandığında yapılacak işlerden biri de yeni nesillerin hepsine Osmanlı Türkçesini öğretmek olacaktır. Osmanlı Türkçesini öğretme çabası esasen en geniş ve zengin anlamıyla Türkçeyi öğretme, bugünün ve geleceğin nesilleriyle önceki irfan birikimi arasındaki köprüyü kurabilme çabasıdır.
