KAZAKİSTAN’DA BİRİNCİ CUMHURBAŞKANI GÜNÜNÜN ANLAMI

Bugün 1 Aralık. Bu Kazaklar ve Kazakistan için önemli bir gündür. Çünkü, bugün Nazarbayev’in 1991 yılında Kazakistan Sovyet Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına seçildiği gündür ve 2012’den bu yana bu gün Kazakistan’da “Birinci Cumhurbaşkanı Günü” olarak kutlanmaktadır. Çünkü, bu günde Nursultan Nazarbayev tam yetkiyle cumhurbaşkanı seçildikten sonra Kazakistan büyük bir kalkınma hamlesi gerçekleştirerek Avrasya’nın parlayan yıldızı haline gelmiştir. Uluslararası alanda saygın bir konuma yükselmiştir. Türk dünyasında da Türk Keneşi, Türk Akademisi ve TürkPA gibi önemli kurumların ortaya çıkmasında öncü rol oynamıştır. İşte tüm bunlarda 1 Aralık 1991’de Nursultan Nazarbayev’in Kazakistan’ın ilk cumhurbaşkanı olarak halktan tam yetki almasının rolü büyüktür.

Kazakistan’ın yakın tarihine baktığımızda başkanlık sisteminin SSCB’nin son dönemlerinde gündeme geldiğini görürüz. Önce bu sistem genel olarak SSCB için oluşturuldu. Sovyetler Birliği’nin hantal yönetim sistemini iyileştirmek ve hızlı çalışan bir devlet mekanizmasına sahip olmak için bu değişikliğe gidildi ve Mihail Gorbaçov 15 Mart 1990’da başkan seçildi. Daha sonra bu sistem tüm SSCB cumhuriyetlerinde uygulandı. Kazakistan’da da 24 Nisan 1990’a Kazak SSC Yüksek Sovyeti’nde yapılan oylamada Nazarbayev devlet başkanı olarak seçildi.

İleri görüşlü bir devlet adamı vasfıyla Nazarbayev Yüksek Sovyet’in oylarıyla seçildiği cumhurbaşkanlığı yetkilerinin sınırlı olduğunun ve ülkenin ihtiyaç duyduğu radikal kararlar için bunun kafi gelmeyeceğinin bilincindeydi. Bu sebeple daha önünde dört yıllık bir iktidar dönemi olmasına rağmen risk aldı ve 1 Aralık 1991’de halk nezdinde başkanlık seçimlerinin yapılmasına karar verdi.

Yapılan seçimlerde Nursultan Nazarbayev, oyların % 98.7’sini alarak eskisinden güçlü bir şekilde cumhurbaşkanlığı koltuğuna yeniden oturdu. Seçildikten daha on gün geçmeden, 10 Aralık 1991’de tarihi bir karara imza atarak ülkenin “Kazakistan Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti” olan adını “Kazakistan Cumhuriyeti”ne dönüştüren karara imza attı. Ve 16 Aralık 1991’de daha önemli bir gelişme yaşandı ve Yüksek Sovyet ülkenin SSCB’den bağımsızlığını ilan etti.

İşte böylesine tarihi kararların alınmasında önemli bir dönüm noktası olan Nazarbayev’in başkan seçildiği 1 Aralık Kazakistan’da her yıl birinci cumhurbaşkanı günü olarak kutlanmaktadır, çünkü o gün, Nazarbayev belli sayıdaki milletvekilleri tarafından değil, halk tarafından devlet başkanı seçilerek en yüksek meşruluğu olan yönetme hakkına sahip olmuştur.

Kazakistan’da cumhurbaşkanlığı sisteminin yasallaşması için biraz zaman gerekli oldu. Önce 1993 yılının sonlarında Yüksek Sovyet kendi kendini feshetti ve Sovyet döneminde seçilen milletvekillerinin görevi sonlandı. Yüksek Sovyet’in yerine eki kanatlı bir parlamento oluşturuldu. 1995’te yeni anayasası’nın kabulü ile devlet başkanlığı yönetim sistemi yasalaştı.

Böylece ülkenin ilk ulusal cumhurbaşkanı seçilen ve daha sonra ulusun lideri statüsünü de hak ederek alan Nursultan Nazarbayev Kazak tarihindeki en önemli kararları olarak  bağımsız bir Kazakistan Cumhuriyeti’nin ortaya çıkmasına öncülük etti.

Nazarbayev’in cumhurbaşkanı olarak ülkesine yaptığı büyük hizmetlerden dolayı 1 Aralık günü birinci cumhurbaşkanı günü olarak kutlanmayı hak etmektedir. Çünkü, bu gün bağımsız Kazakistan tarihinin en önemli olaylarını hatırlama ve  saygı günüdür. Çünkü, Kazakistan devletinin oluşması ve özlenen egemenliğin elde edilmesi bu günle ilişkilidir. Nazarbayev’in cumhurbaşkanı olarak yetkileri güçlü bir şekilde eline almasından sonra Kazakistan bölgesinde ekonomik açıdan güçlü bir ülke haline geldi. Halklar Asemblesi gibi kurumlar sayesinde Kazakistan’da yüzden fazla halk Kazak halkıyla uyumlu ve huzur içinde yaşamaktadır.

Küresel çapta saygın bir ülke yolunda emin adımlarla ilerleyen Kazakistan nükleer silahsız bir dünyaya öncülük etmekte, uygarlıklar çatışmasını önlemek için semavi ve geleneksel dini liderleri Astana’da her üç senede bir araya getirmekte ve dünya barışına hizmet edecek uluslararası toplantılara evsahipliği yapmaktadır.

Türk dünyasında da Kazakistan ve onun lideri önemli bir yere sahiptir. Daha bu sene, yani 2018’de Nazarbayev sadece kendi ülkesi için değil, tüm Türk halkları için anlam taşıyan “Geleceğe Yol: Manevi Yenilenme” ve geçtiğmiz haftalarda da genel Türk tarihi ve kültürünün önemine vurgu yapan “Yüce Bozkırın Yedi Özelliği” başlıklı ulusa sesleniş konuşmalarıyla dikkatleri üzerinde topladı.

Tüm bu gelişmeler haklı olarak bir devlet adamını ön plana çıkarıyor. O, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’tir. Tüm Kazakistanlıların 1 Aralık birinci cumhurbaşkanı gününü kutluyor ve sayın cumhurbaşkanımıza sağlıklı uzun ömür diliyorum.

Prof. Dr. Abdulvahap Kara