ÜNLÜ KAZAK TÜRKOLOG ABDUVALİ HAYDAR VEFAT ETTİ
Kazakistan’ın önde gelen dilbilimcilerinden Prof. Dr. Abduvali Haydar 27 Şubat Çarşamba günü 95 yaşında hayata gözlerini kapadı. Dünyaca tanınmış türkologlardan olan Prof. Dr. Haydar’ın dilbilimi konusunda çok sayıda kitabı ve makaleleri bulunmaktadır. Kazakistan’da dilbilimin gelişmesine katkıları ve Kiril harflerinden Latin harflerine geçişinde emekleri büyüktür. Ayrıca dilbilim sahasında çok sayıda uzman ve bilim adamı kazandırmıştır. Benim de hayatımda ilk gördüğüm ve sohbet ettiğim Kazakistanlı bilim adamı idi. Soğuk Savaş’ın hüküm sürdüğü ve Kazakistan’ın demir perde ile dış dünyaya sıkı sıkı kapalı olduğu 1982’de İstanbul Üniversitesi’nde Tarih Bölümü’nde lisans eğitimine başladığımda Uluslararası Türkoloji Sempozyumu yapılıyordu. Bu sempozyuma Kazakistan’dan tek bilim adamı Abduvali Haydar idi.
Tabii hemen tanıştık. Sempozyuma “Kazakçada Hayvan Terimleri” isimli bir bildiri hazırlamıştı. Sunumundan bir gün önce benden bu bildirisini Türkçeye çevirip vermemi istedi. Böylece dinleyicilerin kendisini daha iyi anlayacağını söyledi. Ben de o gece tüm bildiriyi Kazakçaya çevirerek teslim ettim. O da bana teşekkür ederek “Qazaqşa Mal Atavları”, yani “Kazakça Hayvan Terimleri” isimli bir kitabı hediye etti. O kitabı hala saklarım.
2004’te Almatı’da bu büyük bilim adamının 80 yaş kutlamalarına da katılmıştım. Orada hocanın çok sayıda dilbilimci yetiştirdiğini fark ederek hayret etmiştim. Çok sayıda profesör onun rahle-i tedrisinden geçmişti. İlim hayatı boyunca 64 kandidat (YL) ve 16 ilim doktoruna Kazakistan dilbilim sahasına hazırlamıştı.
Yani kısacası hocaların hocası unvanına layıktı. Prof. Dr. Abduvali Haydar 2014’de Kazak Edebiyatı dergisine verdiği bir röportajda bazı öğrencilerin vefasızlığından şöyle yakınıyordu: “Öğrencinin hepsi aynı derecede vefalı değildir. Böyle dememin sebebi, doktora tezini savunana kadar aşırı derecede saygı gösterirler. Sonra selamı bile zor verir olurlar. Kendim bu hale geldim diye düşünür. Böyleleri oldu. Hatta bir keresinde müdürlük makamıma göz dikip benimle mücadele eden öğrencim de oldu.” Bu durum şaşırtıcı gelmedi. Türkiye’de de buna benzer olaylara şahit oluyoruz. Demek ki, insan heryerde aynı.
1991’de Istanbul’da Marmara Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen Uluslararası Çağdaş Türk Alfabeleri Sempozyumuna katılan dilbilimciler arasında Prof. Dr. Haydar da vardı. Kazakistan’a döndükten sonra yıllarca Latin alfabesine geçişi savundu.
Onun en önemli eserlerinden olan ilk baskısı 1985’te yapılan ve daha sonra güncellemelerle birçok baskısı gerçekleşen “Türkitanuvga Kirispe” isimli eseri Türklük Bilgisine Giriş adıyla 2010’da İstanbul’da da yayınlandı.
Kültür Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Vahit Türk tarafından Türkçeye kazandırılan eser bugün Türkiye’de birçok üniversitede ders kitabı olarak okutulmaktadır. Kitabın arka kapağındaki tanıtım yazısında şunlar yer almaktadır:
