Қазақстанның тәуелсіздік тарихындағы маңызды тұлғалардың бірі Мұстафа Шоқай күресінде Франция маңызды рөл атқарды. Большевиктер билікке келгеннен кейін елін тастап кетуге мәжбүр болған Шоқай 1921-1941 жылдар аралығында 20 жыл бойы Парижде елінің тәуелсіздігі жолындағы зиялылық күресін өмірден өткенше жалғастырды.
Ол неміс, француз, ағылшын, поляк, орыс, түрік тілдерінде жарық көрген кітаптары мен мақалаларында Кеңес Одағы мен түрік әлеміндегі саяси және экономикалық жаңалықтарды жазды. Бір тұтас Түркістан және түркі бірлігі жолында Зеки Велиди Тоған, Аяз Исақи, Мехмет Эмин Ресулзаде сынды тұлғалармен бірге әрекет етті.
Бұл кітапта оның ғасыр бұрынғы француз журналдарында жарияланған Қазақстан, Өзбекстан, Әзірбайжан, Түркіменстан, Шығыс Түркістан, Түркия, Ататүрік, Кемализм және Кеңес Одағының анти-кемалистік саясатын талдаған маңызды мақалалар орын алуда.
Кітапқа сұраныс көп болды. Оқырмандардың талабы бойынша е-нұсқасын жасадық.
Төмендегі “indir” деген түймеге басу арқылы кітапты тегін жүктеп алуға болады.
Göç liderlerinden ve Bağcılar Güneşli Kazakkent’in kurucularından 2012 senesinde ebediyete intikal eden Delilhan Canaltay’ın hayat arkadaşı Nazimen apamızın bakiden faniye geçmesine bir yıl doldu.
Ыстанбұлда “Шаңырақ” Қазақ орталығында Қазақ профессоры Әбдіуақап Қараның “Мұстафа Шоқай” туралы кітабының бірнеше тілдерге аударылу шарасына орай бірінші “ сүйінші данасы” ғалым – жазушы Ә.Қараны оқытқан ұстазы, профессор ғылым докторы Гүлшін Шандарлыоглұна және белгілі жұрналист Ыстанбұлда бірінші консул қызметін атқарған, құрметті профессор, Дүние Қазақтары қауымдастығының Түркиядағы өкілі, Қазақстан мәдениет орталығының басшысы Ержан Уәйіске табысталды.
Mustafa Çokay’ın 1920 ve 1930’lu yıllarda Fransızca yazmış olduğu ve içinden günümüzde de önemini koruyan makalelerinden seçmelerden oluşan “Sovyetler Birliği’nin Türk Dünyasına Yönelik Politikası” isimli çalışmamız İngilizceye de çevrilerek geniş bir okuyucu kesimiyle buluşma imkanına sahip oldu.
«Жаһандану» ұғымы ағылшын тіліндегі «global» ұғымынан алынған, бұл терминді алғаш рет 1983 жылы Гарвард университетінің профессоры Теодор Левитт ғылыми айналымға енгізген. Жарты ғасырға толмайтын азғана уақыттың ішінде бұл ұғымның және процестің қарқынды дамып кеткені сонша, ұлттық құндылықтарымыз бен болмысымызға үлкен қатер төніп тұрғанын байқауға болады. Жаһандану ұғымын біртұтас адамзаттық мәдениет қалыптастыру үдерісіне ілесу деп те түсіндірсек болады. Десек те, біртұтас адамзаттық мәдениет құрамыз деп жүріп, сонау заманнан келе жатқан өз тіліміз бен ділімізден айырылып қалмаймыз ба деген мәселе тұрады. Осы жаһандану заманында ұлттық сананы қалай қалыптастыруға және дамытуға болады деген мәселе төңірегінде Түркия республикасында туып-өскен тарихшы, шоқайтанушы ғалым, Ыстамбұлдағы Мимар Синан көркем өнер университетінің профессоры Әбдуақап Қарамен сұхбат құрдық.
Jas Alaş 23 qantar 2024
– Өткен ғасырдың аяғынан бастап әлемде жаһандану үрдісі кең етек алды. Оның ұлттық мәдениетке ықпалын жоққа шығара алмасымыз анық. Қазақ мәдениеті, руханияты қазіргі таңда қарсы келген мәдени қақтығыстарға жұтылып кетпей, қарсы тұруға қауқарлы ма? Осы тақырып турасында сөз қозғасаңыз…
Bu mutlu gelişme bugün TÜRKSOY’da yaşandı. Kırgız türkolog ve araştırmacı Sabırbek Börübay Kırgızcaya çevirme sorumluluğunu üzerine aldı.Bana “Hocam izniniz olursa bu kitabınızı Kırgızcaya çevirmek istiyorum” dedi.
Çok mutlu oldum ve tabii iznimi verdim.Allah razı olsun kardeşim. Yüce Mevlam ne muradın varsa versin.
1997-2002 yıllarında Mustafa Çokay konusunda doktora tezime danışmanlık yaparak ufkuma açan, uzmanlaşmamı sağlayan, ondan önce lisans ve Yüksek Lisans eğitimlerinde beni her zaman destekleyip tarih ilminde yetişmemi sağlayan değerli hocama dün matbaadan çıkan eserimi mürekkebi kurumadan takdim ederek hayır duasını aldım.
Dün Ankara’da küresel gazeteciler Konseyi merkezinde Mustafa çokay’ın Fransızca makalelerinden oluşan Sovyetler Birliği’nin Türk dünyası politikası isimli dört dildeki eseri tanıtım toplantısı gerçekleştirildi.Büyük ilginin gösterildiği toplantıyı Türkiye Cumhuriyeti’nin eski kültür bakanlarından Namık Kemal Zeybek beyefendi yönetti.
Türk dünyasının XX. yüzyıldaki devlet ve fikir adamlarından Mustafa Çokay’ın bundan bir asır önce Fransızca dergilerde yayınlanan makalelerinden derlediğimiz görüşleri eski dergi sayfalarından alınarak geçen sene kitaplaştırmıştık. Eser orijinal dilinde geçen sene Fransızca yayınlanmıştı.
Bu sene bu kıymetli eseri tüm Türk dünyasının istifadesine sunmak için Türkçe, Kazakça ve Rusçaya çevirdik.Bu eseri okuyanlar göreceklerdir ki, Çokay sadece Türkistan Muhtariyeti’nin başbakanı olarak iyi bir devlet adamı değil, aynı zamanda kalemi kuvvetli çok iyi bir yazardır da.Çünkü, yazıları o derece etkili ve derin analizler içermektedir. Böylesine bir eseri Türk dünyası tarih ve kültür hayatına kazandırmaktan dolayı bahtiyarız.
Türk dünyasının geçtiğimiz asırda önde gelen devlet ve fikir adamı Mustafa Çokay’ın Fransızca dergilerde 1920 ve 1930’lu yıllarda yayınlanmış makalelerini bir araya toplayarak geçen yıl Fransızca olarak yayınlamıştık. Bu eseri “Sovyetler Birliği’nin Türk Dünyası Politikası” adıyla Türkçeye de kazandırdık.
Çokay’ın bundan bir asır önce, yani 1921-1939 yılları arasında çeşitli dergilerde yayınlanmış 120 kadar Fransızca makalesini tespit etmiştik. Bunlardan 40’a yakını, özellikle de SSCB’nin Türk dünyasına yönelik politikasıyla ilgili olan önemli makalelerini derleyerek kitap olarak basıldı ve Paris’te de kitabın tanıtım toplantısını yapmıştık.
