Түркияның әнұраны және қазақша аудармасы

İstiklal Marşı

 

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

 

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celal?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal…

Hakkıdır, hakk’a tapan, milletimin istiklal!

 

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

 

Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar,

Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,

‘Medeniyet!’ dediğin tek dişi kalmış canavar?

 

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın.

Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın.

Doğacaktır sana va’dettigi günler hakk’ın…

Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.

 

Bastığın yerleri ‘toprak!’ diyerek geçme, tanı:

Düşün altında binlerce kefensiz yatanı.

Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:

Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.

 

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

Şuheda fışkıracak toprağı sıksan, şuheda!

Canı, cananı, bütün varımı alsın da hüda,

Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

 

Ruhumun senden, ilahi, şudur ancak emeli:

Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli.

Bu ezanlar-ki şahadetleri dinin temeli,

Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli.

 

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,

Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım,

Fışkırır ruh-i mücerred gibi yerden na’şım;

O zaman yükselerek arsa değer belki başım.

 

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.

Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal:

Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet;

Hakkıdır, hakk’a tapan, milletimin istiklal!

(Mehmet Akif Ersoy)

Тәуелсіздік гимні

 

Қорықпа, сөнбейді таң шапағына боялған қызыл байрақ.

Ол құламайды, құламай түрікте ең соңғы шаңырақ

Ол менің елімнің жұлдызы, жарқырап жанған көгімнен

Ол менің ұлтымдікі тек менікі болып қалмақ.

 

Садағаң кетейін ей, ерке айшық мәңгі ашық болсын қабағың

Бұл неғылған қатулық қаһарман халқыма жарқырап күліп қара бір

Зая кетер әйтпесе сен үшін төгілген қанымыз

Қақысы, Қаққа бас иген ұлтымның тәуелсіздік.

 

Мен ежелден еркін өстім, еркін боп мәңгі қаламын

Қай нақұрыс кісендеп ұстамақ болса, таң қаламын

Буырқанған өзенмін, бөгеуді бұзып өтетін,

Туласам егер тауды да талқандап жаншып ағамын

 

Темір сауыттылар кеулеген анау күн батыс аспанын,

Қасиетті менің жеріме баса алмас олай қастарым.

Қорықпа, жаулай алмайды қаһарман түрік ұлтымды

Қанша азулы болса да қағамыз тісін басқаның.

 

Бауырым, киелі топыраққа ашкөз қорқауларды жолатпа

Арам тобырға, ар иман толы еліңді тонатпа

Хақ тағала уәде еткен сағанда туады ерлік күн

Бүгін бе, ертең бе елім деп ертемен қорықпай қон атқа.

 

Топырақ таразы табаның астында арыңды салмақтар

Жатыр оның қойнында кебінсіз мың сан аруақтар

Ей, шәйіт ұрпағы күңірентпе көрде жатқан ата-бабаңды

Отаның үшін опат бол есіміңді елің ардақтар.

 

Естісе егер, ел үшін мерт болған жүректің әмірін

Қара жер қойнынан шәйттер шығады жарық қабырын

Жанымды, сүйген жарымды алсаң-ал саған ризамын

Тек мына пәни жалғанда отансыз қалдырма тәңірім.

 

Шыбыным шырқырап, сұраймын сенен сілкілеп сананы

Баспасын ешқашан киелі жерімді арсыздар табаны

Таң алдында тәңірге сыйынып, айтылған осынау азандар

Көгілдір аспан төрінде жаңғырып боп мәңгі қалады.

 

Есімім тасқа жазылар кірген соң суық көріме

Қанды жасым сорғалап төгілер туған жеріме

Өлі денемнен тірі рухым кетеді мүлде бөлініп

Сонан соң барып жайғасар ғарыштың ұлы төріне.

 

Желбіре, таң серісі қасиетті айшық даңқтан жаралған

Болсын тек сен үшін төгілген қанымыз біздің адал қан,

Саған да түрік нәсіліме жоқ, енді мәңгі өлу

Қақысы сенсің бостандық туы дербестік

Қақысы, Қаққа бас иген ұлтымның тәуелсіздік.

(Түрік тілінен аударған: Әбдіуақап Қара – Мұқаш Қожақметұлы)


KÖKTUVDIÑ JELBİREGENİ ŞİİRİ VE İKİ ÇEVİRİ

 

 

KÖKTUVDIÑ JELBİREGENİ

 

Köktuvdıñ jelbiregeni –

Qazaqtıñ asqaq bedeli.

Mahabbat, qayrat ekevlep,

Şımırlatqanı deneni.

 

Köktuvdıñ jelbiregeni –

Janıma quvat beredi.

Talasqa tüsse jan men tuv

Jan emes, mağan keregi-

Köktuvdıñ jelbiregeni.

 

Köktuvdıñ jelbiregeni-

Eldiktiñ asqaq öleñi,

Är jaqqa tartpay, Qazağım,

Bir sözge jiynal degeni.

 

Köktuvdıñ jelbiregeni –

Baqıttıñ eljiregeni,

Qıyırda qalğan Qazaqtıñ

Azat otanğa jete almay

Köziniñ möldiregeni.

 

(Almas Ahmetbekulı)

 

GÖKBAYRAĞIN DALGALANMASI

Gökbayrağın dalgalanması

Kazak’ın yüksek itibarı.

Muhabbet, azim ikisi birlikte

Titretiyor  tüm bedenimi.

 

Gökbayrağın dalgalanması

Bana güç kuvvet veriyor.

Çelişse can ile bayrak

Can değil, bana lazım olan

Gökbayrağın dalgalanması.

 

Gökbayrağın dalgalanması

Milletimin yüçe marşı,

Sağa sola dağılma, Kazağım

Bir sözle birleş demesi.

 

Gökbayrağın dalgalanması

Mutluluğun zirvesi.

Iraklarda kalan Kazakların

Hür vatana ulaşamadığı için

Gözlerinin yaşarması.

 

(Çev. Abdulvahap Kara)

 

GÖKBAYRAĞIM

 

Kazak’ın gurur kaynağı,

Dalgalanır hey Gökbayrak!

Ürperir bir muhabbetle,

Onu seyreden her Kazak.

 

Can mı, bayrak mı deseler

Derim ki: Bu canım yansın!

Uğrunda bin can fedadır

Gökbayrağım dalgalansın!

 

Gökbayrağım dalgalansın,

Anayurdun zirvesinde.

Birleşin ey Kazaklarım

Gökbayrağın gölgesinde!

 

Gökbayrak şadlık zirvesi,

Hasret kalan kaygı çeker.

Hür vatandan uzak kalan,

Kazaklar gözyaşı döker.

 

(İmdat Avşar

Çevirimizden ilhamla)

“Köktuvdıñ jelbiregeni” şiiri Ermurat Zeyiphan’ın bestesi ile Kazakistan’ın sevilen şarkıları arasında yer almıştır. Şarkı klibi için:


Bayrak / Bayraq

 

Bayrak

 

Ey,mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü,

Kızkardeşimin gelinliği,şehidimin son örtüsü!

Işık ışık, dalga dalga bayrağım,

Senin destanını okudum, senin destanını yazacağım.

 

Sana benim gözümle bakmayanın

Mezarını kazacağım.

Seni selamlamadan uçan kuşun

Yuvasını bozacağım.

 

Dalgalandığın yerde ne korku, ne keder…

Gölgende bana da, bana da yer ver !

Sabah olmasın, günler doğmasın ne çıkar.

Yurda ay yıldızın ışığı yeter.

 

Savaş bizi karlı dağlara götürdüğü gün.

Kızıllığında ısındık,

Dağlardan çöllere düşürdüğü gün.

Gölgene sığındık.

 

Ey, şimdi süzgün, rüzgarlarda dalgalan;

Barışın güvercini, savaşın kartalı…

Yüksek yerlerde açan çiçeğim;

Senin altında doğdum,

Senin dibinde öleceğim.

 

Tarihim, şerefim, şiirim, her şeyim:

Yer yüzünde yer beğen !

Nereye dikilmek istersen,

Söyle, seni oraya dikeyim !

(Arif Nihat Asya)

Bayraq

 

Ey, qızıl tuv kergen otan aspanın

Türik qızı jelegiñ sol senderdiñ

Jamılğısı şeyit bolğan erlerdiñ!

Sävlelenip tolqındanğan bayrağım,

Senen oqıp jazam erlik dastanın.

 

Ört beyneñdi men sıyaqtı körmegen

Körin qazam qatıgez sum duşpannıñ.

Seni közge ilmey uşıp kölbegen

Uyaların talqandaymın qustardıñ.

 

Qorqınış joq sen jelbirep turğanda

Öz sayañnan orın bergey täñiri.

Tañ atpasın, kün şıqpasın bul mañda

Jetedi ay- juldızımnıñ jarığı.

 

Qar jamılıp muz tösengen şaqtarda

Qızıl ot bop janıp turdıñ qasımda.

Tamuq jaylap, jer örtenip jatqanda

Saya bolıp turdıñ kelip basımda.

 

Jeñimpaz tuv jelbirey ber jelmenen

Bostandıq qusın kögimnen sonda köremin.

Qızıl gülim şıñ basında terbelgen

Sayañda tuvdım, sayañda seniñ ölemin.

 

Maqtanışım, mahabbatım, baylığım,

İyeñ seniñ baba türik ulı elim.

Jer betinen orın tañda öziñe

Sol orınğa seni aparıp tigemin.

(Avd. Abdulvahap Kara – Mukaş Kocakmetulı)


Astrahan’da Altın Orda Hazinesi Bulundu

Astrahan Eyaleti Kültür Bakanlığı Basın Sözcüsü Elena Lysenko  14 Ağustos 2013’te yaptığı açıklamada antik yerleşim alanı ve Altın Orda devletinin başkenti olan Saray Batu’da arkeologların yaptığı kazılarda gümüş akçelerin bulunduğu bildirildi. Hazinenin Astrahan bölgesinde Selitrennoe köyü yakınlarında bulunduğu ifade edildi.

Sözcü Elena Lysenko göre, bu hazine Altın Orda dönemine aittir. Lysenko:

– Bu son on yılda bulunan en büyük hazinedir ve kazı çalışmaları tarihinin de ikinci en büyük değerli buluntusudur. Hazine ağırlığı 500 gramdan fazla olan yaklaşık beş yüz gümüş sikkeden oluşmaktadır, şeklinde konuştu.

Uzmanlara göre, gümüş sikkeler XIV. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir.

Elena Lysenko’nun tahminine göre, gümüş akçeler, büyük bir ihtimalle, tamamen çürümüş bir deri çantanın içindeydi. Çünkü paraların üzerinde benekler bulunmaktadır.

Arkeologlar ayrıca kazı alanında Altın Orda usulü pişirilmiş kare şeklindeki tuğlalardan yapılmış bir fırın da buldu. Bu fırın karmaşık bir mimari yapıya sahip olup iki katlıdır: alt kat yakıtın konduğu yanma odasıdır; üst kat ise kil tuğla dan yapılmış pişirme bölümüdür.

Hazinenin müzeye teslim edileceği açıklandı.


TÜRKİYE VE AVRUPA KAZAKLARININ AKSAKALI HAKKA YÜRÜDÜ

Geçtiğimiz Cuma günü Almanya’nın Münih şehrindeki evinde kalp krizi geçirdikten sonra hastaneye kaldırılan Hacı Şerif Nayman aksakal bugün mübarek Ramazan ayında, Kadir gecesinin gündüzünde Almanya saati ile 18.45 sularında vefat etti. Sadece Türkiye ve Avrupa değil, atayurt Kazakistan ve dünyanın başka ülkelerindeki tüm Kazaklar tarafından tanınan ve sevilen merhum atamıza Allah’tan gani gani rahmet diliyorum. Mekanı cennet olsun. Geride kalan ailesine, çocuklarına başsağlığı ve sabır diliyorum.

Cenazesinin bir iki gün içinde Istanbul’a getirilip Güneşli Kazakenttegi aile mezarlığına defnedileceği bildirildi.


ШӘРІП НАЙМАН АҚСАҚАЛ ДҮНИЕ САЛДЫ

Өткен жұма күні Германияның Мюнхен қаласындағы үйінде жүрегі ұстап ауруханаға жаткызылған Қажы Шәріп Найман ақсақал бүгін қасиеті ораза айының қадыр түнінің күндізінде Германия уақты бойынша сағат 18.45-те өтті. Тек Түркия мен Еуропа емес, атамекен Қазақстан және басқа бүкіл дүниежүзіндегі қазақтарының ардақтысы бола білген Шәріп Найман ақсақалдың дүниеден қайтуымен Түркия және Еуропа қазақтары орны толмас қазаға ұшырады. Марқұм атамызға Алладан иман тілейміз. Барған жері ұжмақ болғай! Бала-шағасына жақын туыстарына көңіл айтып қайғыларына ортақтасамыз. Ақсақалдың сүйегінін бір екі күн ішінде Түркияға әкеліп Ыстамбұл Гүнешлі Қазақкент аулындағы отбасылық бейітке жерленетіні хабарланды.

Аталары Шығыс Қазақстан Қатонқарағайдан шыққан және Әбдікәрім Болыстың ұрпағы болған Шәріп Найман 1932 жылы Алтайда туылған. 1938 жылы Алтайдан ауа көшіп Тибет-Гималая асқан Елісхан батыр бастаған көшпен 1940 жылы Үндістанға барған Шәріп қажы бұл жерде 1967 жылға дейін тұрақтаған. Кейін Ыстамбұлға келген, одан Германияның Мюнхен қаласына өткен Шәріп Найман ақсақал басынан көптеген тауқыметтерді өткізген. Мюнхен қаласында қонақжайлылығымен танылған және қазақ десе ішкен асын жерге қоятын ақсақал қалаға қыдырып келген қонақтарға кең дастарқанынан дәм татқызбай жібермейтін.

Қазақстан 1991 жылы тәуелсіздік алғанда жүрегі жарыла қуанған Шәріп Найман дүниежүзі қазақтарының 1992 жылғы тұңғыш құрылтайға, одан кейінгі 2000 жылғы Түркістан құрылтайына және 2005 жылғы Астана құрылтайына қатысқан еді.

1994 жылы Германияның Мюнхен қаласында өткен Еуропа қазақтарының тұңғыш құрылтайына демеуші болған ақсақал одан кейін ұйымдастырылған Еуропа қазақтарының кіші құрылтайларына да үзбей қатысып тұрды.

Қазір ақсақалдың балалары, немере-шөберелері Германия мен Түркияда өмір сүруде.

Кеше және бүгін сұлқ жатқан марқұмға бүкіл Мюнхен қаласындағы қазақтар неміс дәрігерлерінің ұлықсат етуімен барып қоштасып шыққан. Жақын туыстары соңғы дәмін бергенше басында тұрып Құран оқыған және иман айтқан.

“Отанды сүю иманнан” деп отыратын Шәріп Найман ақсақал елінің және халқының қалаулысы бола білді. Халқына жаққан адамның Құдайға да жағатыны хақ. Атамыздың топырағы торқа, барған жері ұжмақ болғай!

Әбдіуақап Қара – Ыстамбұл


Kazak-Özbek Birliği Mümkün Mü?

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev 13-14 Haziran 2013 tarihinde Özbekistan’a yaptığı iki günlük resmi ziyarette, iki ülke arasında stratejik ortaklık anlaşması imzalandı. Nazarbayev ile Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov tarafından imzalanan ve tarihi öneme haiz bu anlaşma ile Orta Asya’nın iki önemli ülkesi arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemin başlayacağı belirtiliyor. Bazı uzmanlar bunun sadece Orta Asya’da değil, Avrasya bölgesinde de önemli sonuçlar doğuracağına işaret ediyorlar. Kazak gözlemcilerinden Sırım Dat, Kazakistan ve Özbekistan arasında birlik oluşturduğu takdirde Türk dünyasının sesinin tüm dünyada daha gür çıkacağına vurgu yaptı.


ФАТИХ МЕХМЕД – ОСМАН МЕМЛЕКЕТІН ИМПЕРИЯҒА АЙНАЛДЫРҒАН ПАТША

Аңыз адам журналы 2013 жылғы мамыр айындағы санын Осман Патшасы Сұлтан Сүлейменге арнады. Онда тек Сүлеймен патша емес, сонымен қатар Осман патшалығының тарихына да кең орын берілді. Қазақстанның және Түркияның белгілі ғалымдары журналға мақала және сұхпаттарымен үлес қосты. Өкінішке орай бауырлас халықтар 70 жылдық Кеңестік кезеңде бірбірлерінің тарыйхын зерттей алмады, оқулықтарға еңгізіп, ұрпақтарына оқыта алмады. Сондықтан Қазақстанда Осман патшалығы, Түркияда болса Қазақ хандығы көп қырынан беймәлім болып отыр. Міне сондықтан Аңыз адам журналының бір санын бауырлас Түркияның, тіпті бүкіл түркі халықтарының тарихында терең із қалдырған әлемге әйгілі Осман патшаларына көңіл бөлуі құптарлық. Біз осы журналда орын алған Фатих Сұлтан Мехмед xан туралы сұхпатымызды назарларыңызға ұсынбақпыз.

 


İstanbul’da Cengiz Aytmatov’u Anma Programından Notlar

10 Haziran 2013 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş., Kırgızistan İstanbul Başkonsolosluğu ve Kırgızistan Dostluk ve Kültür Derneği tarafından ölümünün 5. Yıldönümünde Cengiz Aytmatov’u anma programı gerçekleştirdi. Programda konuşan akademisyenler Cengiz Aytmatov’un eserlerinin henüz hak ettiği bir şekilde incelenmediği konusunda hem fikir oldular. Bu sebeple onun eserlerinin okul kitaplarına girmesi ve hatta bir Cengiz Aytmatov Enstitüsünün kurulması gerektiğini ifade ettiler.

Program Topkapı Türk Dünyası Kültür Mahallesi’nde sergilenmekte olan Kırgız keçe çadırının yanında adak kurbanı kesilmesi ile başladı. Burada merhum yazara dualar edildi.