TÜRKİYE KAZAKLARININ BÜYÜK KAYBI

Türkiye Kazaklarının önde gelen işadamlarımızdan ve değerli sanatçımız Beşir Köse’nin kayınbiraderi ve geçtiğimiz iki sene önce kaybettiğimiz Bagiyla Köse yengemizin ağabeyi Nurahmet Güneş 3 Ocak 2022’de Hakk’ın rahmetine kavuştu.

Hayırsever kimliğiyle de ön plana çıkan ve 2005’te Astana’da gerçekleşen Dünya Kazakları Kurultayı’na birlikte katıldığımız Nurahmet ağabeyimizin vakıf ve derneklerin kültürel etkinliklerine destek veren ve zaman zaman sponsor olan kadirşinas bir kişilikti.

Devamı…

TÜRKİYE KAZAKLARININ EFSANE GÖÇ LİDERİ ELİSHAN BATUR

Türkiye Kazaklarının 1930’ların ikinci yarısından 1950’lerin başına kadar süren Doğu Türkistan’dan Anadolu’ya yaptıkları göçün tarihine baktığımızda bu göçün rastgele değil, liderlerinin öncülüğünde yapıldığını görürüz. Bunlar Elishan Batur, Zayıp Teyci (bazı eserlerde Zayif Teyci geçer), Nurgocay Batur, Alibek Hakim, Sultan Şerif Teyci, Hüseyin Teyci ve Delilhan Canaltay gibi şahsiyetlerdir. Bu liderler dillerini, dinlerini ve kültürlerini korumak ve hür yaşamak için vatanlarından hicret etmeye mecbur olmuşlardır. Biz bu göç liderlerinden 2018’de doğumunun 110. yılı olması sebebiyle Elishan Batur hakkında biri Türkiye’de ve ikincisi Kazakistan’da olmak üzere iki makale neşretmiştik. Ayrıca aynı yıl Astana’daki Avrasya Devlet Üniversitesi’nden davet ettiğimiz değerli tarihçi Prof. Dr. Tursınhan Zakenoğlu ile birlikte iki de konferans vermiştik. Bunlardan biri İstanbul Büyükşehir Belediyesine bağlı Topkapı Kültür Evlerinde, diğeri de Bağcılar Belediyesi’nde gerçekleşti. Elishan Batur’u bu makalelerden kısaltarak anlatmaya çalışacağız.

Devamı…


İNGİLTERE’DEN GELEN ŞAŞIRTICI VE DUYGULANDIRICI ÇİÇEKLİ TEŞEKKÜR

Sabah kahvaltıdan sonra kapı çaldı. Kargo. Bir çiçek. Bayram değil, seyran değil, bu çiçek de nedir? Merak ettim. Hemen kartı okudum. Çiçek İngiltere’den dün hayatını yazıp paylaştığım Kazakların büyük ulemasından Yahya Molla’nın İngiltere’de Londra’da yaşayan torununun kızı Yıldız İnan’dan geliyordu. Ailesi adına bu yazı için Londra’dan çiçek göndererek teşekkür ediyordu.

Benim için büyük sürpriz oldu. Duygulandım. Hacı Hamza İnan’ın torunu olmak böyle bir şey. Hacı Hamza bilge kişiliği var demiştik. O da böyle kadirşinastı.

Devamı…


Yahya Molla, Altaylarda Bir Din Adamı ve Eğitmen

Altay’da geçen asrın ilk yarısında yaşayan iki büyük din aliminden birisi Akıt Hacı Ülimcioğlu ise, diğeri Yahya Molla’dır. Kazakların Molkı kabilesine mensup Akıt Hacı ve eserlerini günümüzde bilmeyen yoktur. Ama, nedense Yahya Molla ismi pek bilinmez. Bunun bir nedeni de, herhalde, Akıt Hacı’nın din alimliğinin yanısıra, ardında yazılı eserlerini bırakabilmiş olmasıdır. Akıt Hacı İslam dini ile ilgili görüşlerini ve yaşadıklarını şiir diline dökmüş ve o zamanın kısıtlı olanaklarına bakmaksızın daha sağlığında şiir kitaplarını Kazan’da bastırabilmiştir. Fakat, Yahya Molla ardında yazılı bir eser bırakmadığından olsa gerek, hakkında fazla bir araştırma yapılmamıştır.

Ne mutlu ki, Yahya Molla’nın torunları var. Istanbul’da yaşıyorlar. Onlardan biri Hacı Hamzaoğlu Abdülcelil İnan’dır. Yahya Molla hakkındaki bu yazımızı, onun verdiği bilgiler temelinde yazdık.

Hacı Abdülcelil İnan Hamzaoğlu, Yahya Molla torunu (Almatı, 2005 – Abdulvahap Kara arşivi)

Yahya Molla, 1875 yılında Kazakistan’ın doğusunda yer alan Zaysan’da dünyaya geldi. Kazakların Nayman boyunun Törtuvıl koluna mensup Yahya Molla’nın babası Burkat idi. Arkat ve Bölekbay isimli iki kardeşi olan Burkat’ın Yahya’dan başka Caylavbay isimli bir oğlunun daha olduğunu biliyoruz. Yahya, daha çocukluğunda, zekiliği ve çalışkanlığı ile ön plana çıktı. Köyün imamından ilk derslerini aldıktan sonra, yüksek tahsil için Semey’e geldi. Semey’de o zamanın üniversitesi sayılan Galiya Medresesinde öğrenim görmeye başladı.

Devamı…


TÜRKİYE KAZAKLARININ GÖÇ LİDERLERİNDEN HACI HAMZA İNAN

Hacı Hamza İnan
Türkiye Kazaklarının göç liderlerinden, XIX. asırda Doğu Türkistan’da ismi alim ve şair Akit Ülimcioğlu ile birlikte anılan din bilgini ve kadı Yahya Molla’nın oğlu olan Hamza İnan büyük bir şahsiyetti. Bilge kişiliği ile tüm Kazaklar tarafından saygı görürdü. Akrabam olduğu için gençliğimde sohbetinde çok bulundum. Ondan çok şey öğrendim. Belki onun göç ve Kazak kültürü ile ilgili anlattıkları bizim elektronikten tarihe yönelmemizdeki sebeplerden biri olabilir. 1995’de yüz yaşlarında İstanbul Zeytinburnu’ndaki evinde vefat etti. Rahmetle anıyor, mekanı cennet olsun diyorum. Prof. Dr. Abdulvahap Kara

BİR MÜBAREK ADAMIN CENAZESİ

Geçtiğimiz günlerde Köln’de vefat eden Mübarek Garip büyüğümüzün cenazesi bugün Güneşli Kazakkent Altay Camii’nde kılınan öğle namazını müteakip kaldırıldı.

Devamı…


БЕШІР АХМЕТ КӨСЕ: ҚАЗАҚША ӘН ҮЙРЕНУІМЕ «ДОС-МҰҚАСАН» ТОБЫ ӘСЕР ЕТТІ

1955 жылы Түркияның Салихли қаласында туған әнші, ақын, композитор, жеке кәсіпкер Бешір Ахмет Көсе қазақ әнінен білім алған адам емес. Өйткені Түркияда домбыра немесе басқа қазақ музыка аспаптарын үйрететін мектептер жоқ болатын. Оның қазақ музыкасына көңіл бөлуіне Измир қаласында 1977 жылы өткен халықаралық жәрмеңкеге Қазақстаннан «Дос-Мұқасан» ән тобы келуі түрткі болған. Олардың «Той жыры» әні Ахмет Көсені қатты толқытып, әсерлендірді. Содан кейін домбыра шертуді үйрене бастайды. Стамбұлдың Зәйтінбұрын ауданында тұратын әнші мен Бағиланың отбасында 2 қызы мен немерлері бар.

–           Бешір мырза, сіз бүгіндері Қазақстанда да танымал болған сияқтысыз, әрі Түркия қазақтарының мақтанышы болып жүрсіз. Осы өнерге, домбыраға қалай келдіңіз? Түркияда қазақ музыкасынан мектеп, консерватория жоқ қой.

–           Музыкадан білім алған адам емеспін. Не үйренсем де өз бетіммен үйрендім. Домбыраға, қазақ әндеріне көңіл бөлуіме Измир қаласында, 1977 жылы өткен халықаралықжәрмеңкеге Қазақстаннан «Дос-Мұқасан» ән тобының келуі түрткі болды. Олардың «Той жыры» әні ерекше толқытып, әсерлендірді. Сонда 22 жаста болатынмын, жаңа ғана үйленген уақытым, бал айына да «Дос-Мұқасан» тобын тыңдау үшін барғанбыз. Devamı…


BUGÜN CENAZEDE YAŞANAN İLGİNÇ BİR DİYALOG

Bugün Güneşli Kazakkent Altay Camisi’nde Paris’te vefat eden Şefik Oduncu eniştemin (resimde sağ yanımda oturan) cenazesine katıldım. Büyük bir kalabalık vardı. Çok sevdiğimiz ve saydığımız ve büyük Kazak kahramanı Osman Batur’un yakın akrabalarından olan Şefik enişte gerçekten beyefendi bir insandı. Allah’tan kendisine gani gani rahmet diliyorum.

Cenazeden çıkışta bir tanıdığım ile aramızda çok ilginç bir diyalog geçti. Sizlere aktarmadan edemeyeceğim. Cenazeden sonra karşılaştığım 60 yaşlarındaki tanıdık hal hatırdan sonra şöyle dedi:

Devamı…


TÜRKİYE KAZAKLARININ PAKİSTAN’DAN TÜRKİYE’YE GÖÇÜ

Türkiye Kazaklarının ataları 1933’te Doğu Türkistan’a zalim vali Şın Şı Say’ın atanmasından sonra büyük bir zulüm ve baskıya maruz kalmııştı. Elishan Teyci’nin babası Alıp (Elif) Bahadır ve obası acımısızca katledilmiş. Kazakların ileri gelenleri sorgu sualsiz tutuklanıp ölüm dahil çeşitli cezalara çarptırılıyordu. Göç kararı alan Elishan ve Zayıp Teyci liderliğindeki Kazakları Doğu Türkistan’ın Altay ve Barköl havalisinden önce Döngenlerin (Müslüman Çinliler) yaşadığı Gansu, Şınkay Eyaletlerine ve daha sonra Taklamakan çölü ile Himalayaları aşarak 1941’de Hindistan’a geldiler.

1947 Hindistan ikiye bölününce Kazaklar Müslüman Pakistan’a geçtiler. Pakistan’da hayat iyi olmakla birlikte Kazaklar da vatan özlemi gittikçe derinleşiyordu. Fakat baskı ve zulüm gördükleri anavatanları Doğu Türkistan’a dönemezlerdi. Liderlerinden Zayıp Teyci yolda Tibet’te hastalıktan şehit düşmüştü. Elishan Teyci Hindistan’a ulaşmış, ama 1943’de vefat etmişti.

Devamı…